زمینه ها و سازوکارهای مدیریت آب کشاورزی در دشت تبریز

آب عامل و محرک اصلی کشاورزی در جهان به شمار می رود. علی­رغم محدودیت منابع آبی در اکثر مناطق، گزارش­ها حاکی از آن است که فعالیت­های کشاورزی حدود 70 درصد آب مصرفی در سطح جهان را به خود اختصاص داده است. بدیهی است شناخت مسائل و مشکلات مدیریت منابع آب و ارائه سازوکارها می­تواند گامی مؤثر در جهت بهبود مدیریت منابع آب و در نتیجه باعث توسعه کشاورزی باشد. در این مطالعه زمینه­ها و سازوکارهای مدیریت آب کشاورزی در منطقه دشت تبریز که یکی از مناطق مهم کشاورزی استان آذربایجان­شرقی است مورد بررسی قرار گرفته است، ابتدا به طبقه­بندی مشکلات و عوامل مؤثر بر مدیریت منابع آب پرداخته شد و در مرحله بعد، شاخص­های مدیریت آب کشاورزی شناسایی شدند. برای کاهش تعداد شاخص­ها به تعداد کمتر از سازو‎کارهای اساسی و شاخص­های مؤثر، از تحلیل عاملی استفاده شد. عدم تناسب بین تعداد چاه­های بهره­برداری و مساحت زمین زیر کشت، شور شدن منابع آب زیرزمینی در اثر برداشت بی­رویه از این منابع و افت سطح آب زیرزمینی به عنوان اولویت­های اول تا سوم مشکلات مدیریت آب کشاورزی منطقه شناخته شدند. هم­چنین نتایج نشان داد که حدود 61 درصد از تغییرات واریانس کل مدیریت آب کشاورزی به وسیله سه عامل آب­های سطحی و زیرزمینی عمیق و نیمه عمیق تبیین می­شود. بنابراین، کاهش میزان تخلیه چاه­ها و استفاده بهینه از آب­های سطحی در جهت افزایش سطح زیر کشت آبی در مدیریت منابع آبی منطقه موثر خواهد بود.